Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) – co musisz wiedzieć, by chronić swój wzrok

Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem, znane też jako AMD (ang. Age-related Macular Degeneration), to przewlekła i postępująca choroba oczu, prowadząca do uszkodzenia centralnej części siatkówki, tzw. plamki żółtej(macula lutea). To właśnie ta struktura odpowiada za widzenie szczegółowe – pozwala nam rozpoznawać twarze, czytać drobny druk czy prowadzić samochód.

Choroba najczęściej dotyka osoby po 50. roku życia i jest główną przyczyną nieodwracalnej utraty widzenia centralnego w krajach rozwiniętych. Szacuje się, że nawet 1 na 5 osób po 65. roku życia może cierpieć na jedną z postaci AMD.

Czym jest plamka żółta i dlaczego jest tak ważna?

Plamka żółta to obszar siatkówki odpowiedzialny za widzenie centralne – ostre, kolorowe, szczegółowe. Znajduje się w tylnej części oka, tuż nad dołkiem środkowym, gdzie zagęszczenie fotoreceptorów (czopków) jest największe.

Kiedy plamka żółta zaczyna ulegać degeneracji, pojawiają się trudności z wykonywaniem codziennych czynności – nawet mimo tego, że widzenie obwodowe (boczne) może pozostać stosunkowo niezmienione. To jakby mieć obraz w wysokiej rozdzielczości tylko po bokach, a środek był rozmyty lub pusty.

Postacie AMD – sucha i wysiękowa

AMD występuje w dwóch głównych formach, różniących się mechanizmem powstawania, dynamiką rozwoju oraz rokowaniem:

Postać sucha (atroficzna):

• dotyczy 85–90% przypadków,

• postępuje powoli i bezobjawowo we wczesnych etapach,

• dochodzi do zaniku komórek nabłonka barwnikowego siatkówki (RPE) oraz nagromadzenia druzów (złogów metabolicznych),

• prowadzi do utraty komórek fotoreceptorowych.

Sucha postać może przejść w formę wysiękową – dlatego tak ważna jest kontrola okulistyczna.

Postać wysiękowa (neowaskularna):

• stanowi ok. 10–15% przypadków,

• odpowiada za 90% ciężkich przypadków utraty widzenia,

• rozwija się gwałtownie – może prowadzić do nagłej ślepoty centralnej,

• dochodzi do powstawania patologicznych naczyń krwionośnych pod siatkówką, które przeciekają, powodując obrzęk, krwotoki i blizny.

Patofizjologia – co dzieje się w oku?

Z wiekiem dochodzi do zaburzeń metabolizmu komórek siatkówki i zmniejszenia wydolności nabłonka barwnikowego, co prowadzi do:

• gromadzenia się druzów – złogów zbudowanych z lipidów i białek,

• uszkodzenia struktury i funkcji fotoreceptorów,

• przewlekłego stanu zapalnego,

• w postaci wysiękowej – aktywacji VEGF (czynnika wzrostu śródbłonka naczyń), który pobudza rozwój nieprawidłowych naczyń podsiatkówkowych.

Kto jest szczególnie narażony? Czynniki ryzyka AMD

AMD nie pojawia się przypadkowo. Oto najczęściej występujące czynniki ryzyka:

Niezmienne (genetyczne i demograficzne):

• wiek >50 lat (ryzyko wzrasta z każdym rokiem),

• rasa kaukaska (jaśniejsza karnacja, jasne tęczówki),

• płeć żeńska,

• pozytywny wywiad rodzinny (mutacje w genach CFH, ARMS2),

• predyspozycje dziedziczne – ryzyko rośnie nawet 3–4 razy, jeśli AMD występuje u rodziców lub rodzeństwa.

  
  

Modyfikowalne (środowiskowe i styl życia):

• palenie papierosów (najsilniejszy czynnik ryzyka),

• niewłaściwa dieta (uboga w luteinę, zeaksantynę, cynk, witaminy C i E),

• nadciśnienie tętnicze i miażdżyca,

• otyłość i brak aktywności fizycznej,

• nadmierna ekspozycja na światło UV bez ochrony oczu,

• przewlekły stres oksydacyjny,

• zaburzenia lipidowe.

 Wniosek? Możesz wiele zrobić, by zmniejszyć ryzyko – zadbaj o oczy, zanim będzie za późno.

Objawy AMD – na co zwrócić uwagę?

Wczesne objawy:

• trudności z czytaniem,

• rozmycie centrum obrazu,

• poczucie „mgły” lub „braku ostrości” podczas patrzenia na wprost,

• konieczność zwiększania oświetlenia przy codziennych czynnościach.

  
  

Objawy zaawansowanego AMD:

• pojawienie się ciemnej plamy (mroczka) w centrum pola widzenia,

• metamorfopsje – widzenie prostych linii jako falistych lub krzywych,

• trudność w rozpoznawaniu twarzy,

• spadek kontrastu i wyrazistości barw,

• problem z jazdą samochodem, oglądaniem telewizji, czytaniem.

  
  

Objawy mogą dotyczyć jednego lub obu oczu – często rozwijają się niesymetrycznie, dlatego bywa, że pacjent długo ich nie zauważa.

Diagnostyka AMD – jak rozpoznajemy chorobę w Optima Medical Kraków?

W naszej klinice wykonujemy pełną diagnostykę AMD:

• OCT (optyczna koherentna tomografia) – pokazuje warstwy siatkówki i obecność druzów, obrzęków czy zaniku komórek RPE,

• OCT-A – bezinwazyjne badanie unaczynienia siatkówki i naczyniówki,

• angiografia fluoresceinowa (FA) – przy podejrzeniu wysiękowej postaci AMD,

• test Amslera – ocena zniekształceń w centrum pola widzenia (można go też stosować w domu),

• badanie dna oka – ocena siatkówki i plamki żółtej przez okulistę.

Leczenie zwyrodnienia plamki żółtej – jakie mamy możliwości?

Leczenie postaci suchej AMD:

• nie ma leku „na wyleczenie” – terapia ma na celu spowolnienie postępu choroby,

• stosuje się suplementację AREDS2 (luteina, zeaksantyna, cynk, miedź, wit. C i E),

• dieta śródziemnomorska – bogata w warzywa, ryby, orzechy, oliwę z oliwek,

• rzucenie palenia,

• ochrona oczu przed promieniowaniem UV,

• monitorowanie widzenia – codziennie test Amslera i regularne kontrole.

  
  

Leczenie postaci wysiękowej AMD:

• iniekcje anty-VEGF do ciała szklistego oka (aflibercept, ranibizumab, brolucizumab) – skutecznie zatrzymują proces neowaskularyzacji i poprawiają ostrość widzenia,

• terapia prowadzona w regularnych odstępach czasowych (co 1–2 miesiące),

• u niektórych pacjentów rozważane są terapie fotodynamiczne lub nowoczesne leki o dłuższym działaniu.

Im wcześniej rozpoczniemy leczenie, tym większe szanse na zachowanie funkcji widzenia centralnego.

Jak umówić się na konsultację okulistyczną (badanie okulistyczne) w Optima Medical w Krakowie ?

Rejestracja telefoniczna : +48 537800807

Rejestracja on-line

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

1. Czy zwyrodnienie plamki żółtej zawsze prowadzi do ślepoty?

Nie. AMD prowadzi do utraty widzenia centralnego, ale widzenie peryferyjne zazwyczaj pozostaje nienaruszone.

2. Czy AMD można wyleczyć?

Nie, ale dzięki nowoczesnym terapiom (np. anty-VEGF) można znacznie spowolnić postęp choroby, a nawet częściowo poprawić widzenie.

3. Jak szybko rozwija się AMD?

Postać sucha rozwija się powoli (lata), a postać wysiękowa może powodować nagłą utratę widzenia w ciągu dni lub tygodni.

4. Czy można zapobiec AMD?

Nie można całkowicie wyeliminować ryzyka, ale można je znacząco zmniejszyć poprzez zdrowy styl życia, odpowiednią dietę i regularne kontrole okulistyczne.

5. Czy AMD boli?

Nie. Choroba nie powoduje bólu, co bywa złudnie uspokajające – dlatego łatwo ją zignorować we wczesnym stadium.

6. Jakie badania są konieczne przy podejrzeniu AMD?

Podstawą jest OCT siatkówki. Dodatkowo: test Amslera, OCT-A i angiografia fluoresceinowa (przy formie wysiękowej).

7. Jak często podaje się zastrzyki anty-VEGF?

Początkowo zwykle co 4 tygodnie, następnie w zależności od odpowiedzi na leczenie – co 1–3 miesiące.

8. Czy suplementy mają sens?

Tak. Suplementy AREDS2 są rekomendowane w postaci suchej u pacjentów z cechami zwyrodnienia w badaniu OCT.