- Anna Napora-Krawiec
- 3 dni temu
- 3 minut(y) czytania
Niedowidzenie u dzieci – aktualne metody leczenia wg PTO (2022)
Niedowidzenie, znane również jako amblyopia, to jedna z najczęstszych przyczyn trwałego pogorszenia wzroku u dzieci. Choć często rozwija się bezobjawowo, jego skutki mogą być długotrwałe, zwłaszcza jeśli zostanie zdiagnozowane zbyt późno. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie odgrywają kluczową rolę w przywróceniu prawidłowego widzenia. Poniżej przedstawiamy, czym dokładnie jest niedowidzenie, jak je rozpoznać, leczyć i – co najważniejsze – jak można mu zapobiec.
Czym jest niedowidzenie?
Niedowidzenie (amblyopia) to zaburzenie widzenia, w którym dochodzi do obniżenia ostrości wzroku w jednym lub obu oczach, mimo braku jednoznacznej choroby narządu wzroku. Problem ten utrzymuje się niezależnie od stosowanej korekcji optycznej, jak okulary czy soczewki kontaktowe.
Najczęściej schorzenie to rozwija się u dzieci w wieku 6–8 lat, kiedy wzrok dopiero dojrzewa. Kluczowy wpływ na stopień zaawansowania niedowidzenia ma moment, w którym pojawia się czynnik zaburzający prawidłowe widzenie obuoczne.
Do głównych przyczyn niedowidzenia zaliczamy:
zez jednego oka,
znaczną różnicę wady wzroku między oczami (różnowzroczność),
ograniczone użycie jednego oka, np. przez opadającą powiekę, wrodzoną zaćmę czy zmętnienie rogówki,
dużą, niezdiagnozowaną wadę refrakcji, np. nadwzroczność lub astygmatyzm.
W przypadku zeza mózg tłumi sygnały dochodzące z zezującego oka, co prowadzi do jego stopniowego „wyłączenia” z procesu widzenia. Podobnie dzieje się w różnowzroczności – gdy różnica między oczami wynosi około 2,5–3 dioptrii, układ nerwowy ignoruje obraz z oka z większą wadą, które z czasem staje się niedowidzące.
Czasami niedowidzenie ma złożoną przyczynę, łączącą zarówno zez, jak i różnowzroczność. Inne przypadki wynikają z braku odpowiednich bodźców wzrokowych – gdy oko nie jest używane, nie rozwija się prawidłowo jego funkcja widzenia.
Wskazania do leczenia niedowidzenia
Podstawowym objawem niedowidzenia jest obniżenie ostrości wzroku, które nie ulega poprawie mimo zastosowania korekcji optycznej. Leczenie ma największe szanse powodzenia u dzieci, zwłaszcza do 7. roku życia, kiedy układ wzrokowy wciąż się rozwija.
U osób dorosłych możliwości terapii są znacznie ograniczone – w większości przypadków niedowidzenia nie da się już skutecznie leczyć.
Diagnostyka niedowiedzenia
Proces diagnostyczny obejmuje pełen zestaw badań okulistycznych, które pozwalają na określenie stopnia niedowidzenia oraz jego przyczyn. Badania obejmują ocenę ostrości wzroku (z korekcją), analizę wady refrakcji oraz badania struktur oka.
U dzieci diagnozę ułatwia obserwacja zachowań, takich jak trudności w skupianiu wzroku, zezowanie czy unikanie używania jednego oka.
Przebieg i metody leczenia niedowiedzenia
Leczenie niedowidzenia koncentruje się na pobudzaniu niedowidzącego oka do aktywnego udziału w procesie widzenia. Stosowane metody obejmują:
Korekcję wady wzroku
Pierwszym krokiem jest dokładne wyrównanie wady refrakcji za pomocą okularów lub soczewek kontaktowych.
Usunięcie przeszkód
W przypadku niedowidzenia wynikającego z nieużywania oka (np. z powodu zaćmy, opadającej powieki), konieczne może być chirurgiczne lub farmakologiczne usunięcie przyczyny ograniczenia widzenia.
Obturację (zasłanianie oka)
Polega na czasowym zasłanianiu lepiej widzącego oka, by zmusić drugie, słabsze do pracy.Wyróżnia się:
obturację częściową (kilka godzin dziennie),
obturację całkowitą (cały dzień),
obturację naprzemienną (przy obustronnym niedowidzeniu).
Penalizację
To metoda „osłabienia” sprawniejszego oka, np. przez zastosowanie celowo niewłaściwej korekcji lub atropiny w kroplach, która ogranicza ostrość wzroku poprzez rozszerzenie źrenicy.
Trening wzrokowy
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Okulistycznego (2022), ćwiczenia wzrokowe – np. pleoptyczne z wykorzystaniem specjalistycznych urządzeń,
takich jak eutyskop – nie są obecnie zalecane jako leczenie pierwszego wyboru. Mogą być stosowane uzupełniająco, zwłaszcza w indywidualnych przypadkach, np. przy zaburzeniach fiksacji plamkowej lub oczopląsie.Przykładowe formy wspierające:
trening koordynacji wzrokowo-ruchowej,
ćwiczenia lokalizacji z użyciem lokalizatorów dźwiękowych,
kontrolowane „olśnienie siatkówki” w celu poprawy fiksacji.
📌 Źródło: Wytyczne PTO 2022, s. 5: „Ćwiczenia ortoptyczne mogą być stosowane jako uzupełnienie terapii podstawowej, ale nie zastępują okluzji lub penalizacji.”
Po leczeniu
Wyniki terapii nie zawsze są trwałe – dlatego tak ważne jest powtarzanie ćwiczeń oraz systematyczne wizyty u okulisty. Nie każdy przypadek niedowidzenia kwalifikuje się do leczenia – skuteczność terapii zależy od wielu czynników, takich jak wiek dziecka, ogólny stan zdrowia, a także indywidualne uwarunkowania genetyczne.
Czy można zapobiec niedowidzeniu?
Najlepszym sposobem profilaktyki jest wczesna diagnostyka okulistyczna.Pierwsze badanie wzroku warto przeprowadzić już u niemowlęcia, kolejne – między 2. a 3. oraz 6. a 7. rokiem życia. Szczególną uwagę należy zwrócić na dzieci:
urodzone przedwcześnie,
z obecnością zeza,
z dużą wadą wzroku,
z chorobami towarzyszącymi narządu wzroku.
📚 Bibliografia:
Polskie Towarzystwo Okulistyczne (2022). Postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w niedowidzeniu u dzieci.PDF online
American Academy of Ophthalmology (AAO) – Pediatric Amblyopia Guidelines
PEDIG: Pediatric Eye Disease Investigator Group – Amblyopia Treatment Studies
Comments