Zez – przyczyny zaburzeń widzenia obuocznego

Rodzice często zgłaszają się do gabinetu okulistycznego lub optometrycznego z dziećmi, u których zauważają nieprawidłowe ustawienie oczu. Może to być widoczny zez lub bardziej subtelna heteroforia – ukryty zez, który nie jest dostrzegalny gołym okiem.

Niezależnie od rodzaju zaburzenia, w pracy z małym pacjentem kluczowe są odpowiednie podejście, cierpliwość oraz stworzenie przyjaznej i wspierającej atmosfery. Dziecko musi czuć się akceptowane i bezpieczne, by mogło aktywnie uczestniczyć w terapii wzrokowej i nie traciło pewności siebie w związku z trudnościami widzenia.

Zaburzenia widzenia obuocznego, takie jak zez czy heteroforia, są wbrew pozorom częste i mogą mieć różnorodne podłoże – od wad refrakcyjnych po nieprawidłowości neurologiczne. Czasem są pierwotnym problemem, a innym razem skutkiem istniejących wcześniej, niezdiagnozowanych zaburzeń widzenia.

Najczęstsze przyczyny zeza i heteroforii

1. Nieskorygowana wada wzroku

Dzieci z dużą wadą wzroku, szczególnie jeśli jest niezdiagnozowana, doświadczają zaburzeń w postrzeganiu otoczenia. Jedno z oczu może mieć inną moc optyczną niż drugie (tzw. anizometropia), co prowadzi do sytuacji, w której mózg wybiera lepszy obraz i tłumi sygnał z oka słabszego. To prowadzi do rozwoju niedowidzenia (leniwego oka), a w konsekwencji może dojść do trwałego zaburzenia ustawienia gałek ocznych – zeza.

2. Czynniki anatomiczne

Budowa oczodołów, kształt i położenie gałek ocznych, a także elastyczność i długość mięśni odpowiedzialnych za ruchy oczu – to wszystko może wpływać na symetrię ustawienia oczu. Uważa się, że nawet 90% przypadków zeza może mieć anatomiczne podłoże. Niekiedy różnice te są dziedziczne.

3. Nieprawidłowości w przewodnictwie nerwowym

Oczy poruszają się dzięki impulsom nerwowym pochodzącym z mózgu. Jeżeli przewodzenie tych impulsów jest zaburzone – np. na skutek uszkodzeń nerwów czaszkowych III, IV lub VI – może dojść do tzw. zeza porażennego, związanego z niedowładem lub całkowitym porażeniem mięśni sterujących ruchem oczu.

4. Choroby i czynniki niespecyficzne

Niektóre stany, takie jak urazy okołoporodowe, gorączki, silny stres, zatrucia toksyczne czy infekcje mogą wpływać na prawidłowe funkcjonowanie układu wzrokowego. Niekiedy zez pojawia się po nagłej utracie widzenia w jednym oku. Zdarza się też, że przyczyna pozostaje niejasna – mózg dziecka może mieć trudności z koordynowaniem ruchów obu oczu, mimo braku widocznych anomalii w strukturach oka.

Znaczenie wsparcia i wczesnej interwencji

Zarówno w diagnostyce, jak i terapii zeza u dzieci ogromne znaczenie ma współpraca – nie tylko dziecka, ale także rodzica i terapeuty. Im wcześniej zostanie podjęta odpowiednia korekcja (np. okulary, ćwiczenia ortoptyczne, terapia widzenia), tym większa szansa na uniknięcie trwałych problemów ze wzrokiem i wsparcie prawidłowego rozwoju psychoruchowego.

FAQ – najczęstsze pytania rodziców

1. Czy każdy zez u dziecka oznacza poważne zaburzenie?Nie zawsze – niektóre zezy są przejściowe lub wynikają z chwilowego osłabienia mięśni oka, ale zawsze wymagają oceny specjalisty.

2. Czy zez można wyleczyć bez operacji?Tak, w wielu przypadkach stosuje się skuteczną terapię zachowawczą, np. ćwiczenia, okulary korekcyjne lub soczewki pryzmatyczne.

3. Kiedy najlepiej rozpocząć terapię zeza u dziecka?Im wcześniej, tym lepiej – najlepiej zaraz po zauważeniu pierwszych objawów, nawet już u kilkumiesięcznego dziecka.

4. Czy zez wpływa na samoocenę dziecka?Tak, dzieci często zauważają różnice w wyglądzie i mogą być narażone na wykluczenie – dlatego ważna jest praca nie tylko nad wzrokiem, ale też nad pewnością siebie.