Rodzice małych dzieci często zadają pediatrom pytanie, czy zez u ich pociech wymaga natychmiastowych badań. Czy maluchy mogą wyrosnąć z zeza bez interwencji lekarzy? Wiele osób twierdzi, że zez u dzieci jest „normą” i nie ma konieczności wcześniejszej diagnozy przed osiągnięciem drugiego roku życia. Zatem, czy warto wykonać badanie okulistyczne u dziecka z podejrzeniem zeza?

Mit dotyczący braku potrzeby przeprowadzania badań okulistycznych u małych dzieci z podejrzeniem zeza jest głęboko zakorzeniony w społeczeństwie. To jednak nie tylko błędne, ale wręcz szkodliwe przekonanie. Skąd bierze się taka opinia? W pierwszych trzech miesiącach życia dziecko może mieć problemy z ustawieniem oczu, które zazwyczaj są jedynie nieprawidłowościami fizjologicznymi. Niemniej jednak po tym okresie zez zawsze powinien być przedmiotem szczegółowego badania okulistycznego, aby ustalić przyczyny i podjąć odpowiednie leczenie.

CZYM JEST ZEZ?

Zez ujmując najogólniej to nierównoległe ustawienie oczu. Kiedy jedno oko przemieszcza się w stronę nosa, mówimy o zezie zbieżnym, natomiast gdy kieruje się ku skroni – o zezie rozbieżnym. Istnieją także inne rodzaje zeza, takie jak zez pionowy czy skośny.

Warto także wspomnieć o tzw. zezie pozornym, który wynika z budowy górnej części twarzy. Mimo, iż takie zjawisko nie jest schorzeniem, to bywa jednak często mylone z zezem. Taki obraz może wynikać z ukształtowania twarzy, szczególnie szerokiej, płaskiej nasady nosa oraz zmarszek nakątnych, czyli pionowego fałdu skórnego, który pokrywa kąciki oczu. Na szczęście, wiele dzieci z podejrzeniem zeza ma właśnie ten typ – zez pozorny. Diagnoza zeza pozornego oraz ustalenie czy dziecko wymaga dalszej obserwacji określane jest przez specjalistę.

PRZYCZYNY ZEZA U DZIECI:

Choroba zezowa najczęściej wynika z wady wzroku lub ma charakter idiopatyczny, czyli trudne jest jednoznaczne określenie co ją spowodowało. Jednak pierwszym krokiem w diagnozowaniu przyczyn zeza jest wykluczenie obecności organicznych zmian w oku, które mogą być jego przyczyną. Co ważne,  zez stały może sugerować, że widzenie w oku zezującym jest osłabione. Jakie mogą być przyczyny osłabienia funkcji wzroku w oku zezującym?

• większa wada wzroku w jednym oku

• wrodzona zaćmą

• zmiany zapalne

• zaburzenia rozwoju siatkówki lub nerwu wzrokowego

W najcięższych przypadkach zez może być objawem rozwijającego się siatkówczaka, czyli złośliwego nowotworu wewnątrzgałkowego u dzieci. Nieleczony siatkówczak może prowadzić nawet do śmierci dziecka. Z tego powodu kluczowe jest, aby wykluczyć organiczne zmiany, które mogą objawiać się w postaci zeza.

W szczególnych sytuacjach, gdy zez pojawia się nagle, ruchomość oczu jest ograniczona lub towarzyszy mu podwójne widzenie, konieczne może być wykluczenie zmian zapalnych lub guzów mózgu, które również mogą powodować zeza. Wtedy pacjent wymaga konsultacji neurologicznej i często obrazowania głowy za pomocą rezonansu magnetycznego.

„LENIWE OKO”

Sytuacja gdy oko ustawione jest w zezie pomimo braku nieprawidłowości również jest niekorzystna ponieważ u małych dzieci może prowadzić do rozwoju niedowidzenia w tym oku. Niedowidzenie, znane również jako leniwe oko, polega właśnie na obniżeniu ostrości wzroku bez wyraźnej organicznej przyczyny. Diagnozuje się je, gdy jedno oko ma trudności z widzeniem z powodu braku odpowiedniej współpracy między okiem a mózgiem. Zazwyczaj problem dotyczy tylko jednego oka. W przypadku zeza jedno oko jest skierowane w inną stronę niż obiekt, który dana osoba stara się dostrzec. Mózg ma naturalną tendencję do ignorowania nieostrych obrazów, w efekcie czego mniej wykorzystywane jest oko, w którym powstaje rozmyty obraz, co prowadzi do jego osłabienia na skutek braku treningu. Im wcześniej niedowidzenie zostanie zdiagnozowane, tym lepiej. U młodszych dzieci istnieje większa szansa na odzyskanie pełnej ostrości widzenia w przyszłości.

DIAGNOZA ZEZA U DZIECI:

Przeprowadzanie badań okulistycznych u dzieci oraz ich analiza wymaga doświadczenia i cierpliwości. Część dzieci w trakcie badań nie współpracuje, protestuje podczas zasłaniania oczu, ma trudności z dłuższym skupieniem uwagi na jednym ćwiczeniu. Istnieje jednak wiele specjalistycznych testów dostosowanych do potrzeb dzieci, takich jak: test Hirschberga, test Krimskiego, test naprzemiennego zasłaniania oczu, badanie obecności widzenia obuocznego z wykorzystaniem pryzmatu czy test Muchy, lub Langa.

Uważne przeprowadzenie badań pozwala na postawienie właściwej diagnozy. Pomiar kąta zeza można przeprowadzić z użyciem listew pryzmatycznych lub synoptoforu.

Bardzo ważne jest również zbadanie wady refrakcji czyli ,,wady wzroku”. Badanie to przeprowadza się u dzieci po wcześniejszym podaniu kropli do oczu, które powodują farmakologiczne porażenie akomodacji, objawiające się poszerzeniem źrenic.

Po zakropleniu oczu wymagany jest czas oczekiwania wynoszący około 30 minut.

Kompleksowa diagnostyka może zajmować sporo czasu, dlatego warto zarezerwować na wizytę u okulisty nawet dwie godziny. Pomiar wady wzroku wykonywany jest z użyciem specjalnego narzędzia -autorefaktometru. U młodszych dzieci używa się autorefraktometrów ręcznych, by pomiar był szybki i nie stresował małego pacjenta.