Pole widzenia

Anna Napora-Krawiec
6 lip 2024
6 minut(y) czytania

Zaktualizowano: 20 lis 2024

Centralny układ nerwowy oka składa się m.in. z nerwów wzrokowych, krzyżowań nerwów wzrokowych oraz pasm wzrokowych. Elementy te stanowią źródło kluczowych informacji w procesie diagnozy. Poprzez badanie siatkówki oka oraz przedniej części drogi wzrokowej określić można zaburzenia w obszarze nerwu wzrokowego.

POLE WIDZENIA

• ubytki w widzeniu mogą dotyczyć zarówno centralnej jak i obwodowej części,

• badanie pozwala określić nie tylko pole widzenia, ale również widzenie centralne,

• oceny pola widzenia dokonać można na dwa sposoby: perymetrią statyczną i perymetrią kinetyczną,

• badanie siatkówki oraz przedniej części drogi wzrokowej pozwala na zdiagnozowanie zaburzeń w centralnego nerwu wzrokowego.

NEUROLOGICZNE PRZESŁANKI DO WYKONANIA POLA WIDZENIA

Zaburzenia neurologiczne, często związane są również z widzeniem. Zmiany wewnątrzczaszkowe, często objawią się uciskiem w okolicy oka, zaburzeniami widzenia a także bólem i napięciem gałki ocznej. Nerwy czaszkowe, dokładnie nerw III, IV I VI odpowiada za funkcjonowanie Pola widzenia, natomiast nerw V i VII ściśle związany jest z funkcjami wzrokowymi. Uszkodzenia w obrębie przedniej części dróg wzrokowych określić można poprzez badanie centralnej i obwodowej części pola widzenia.

OGRANICZENIE POLA WIDZENIA (JEDNOCZESNE POLE WIDZENIA)

Jednoczesne pole widzenia, ograniczane jest z czterech stron przez pozostałe elementy twarzy. Nosowe pole widzenia ograniczone jest przez nos, skroniowe przez skroń, dolne przez policzek i górne przez łuk brwiowy.

OCENA POLA WIDZENIA

Ocena pola widzenia, możliwa jest za pomocą urządzania nazywanego polomierzem (perymetrem). Urządzenie emituje punkty świetlne w różnej konfiguracji. Pacjent siedzący przed urządzeniem, ma za zadanie sygnalizować pojawienie się punktów świetlnych za pomocą wciśnięcia przycisku.

Wyróżniamy dwie metody pomiaru:

• Statyczny - element świetlny emitowany przez urządzenie cyklicznie pojawia się i znika. Jego intensywność wzrasta, aż do momentu, gdy osiągnie on wystarczającą wartość, zauważalną przez badanego.

• Kinetyczny - element świetlny emitowany przez urządzenie ma stałą intensywność i rozmiar, przemieszcza się on od obwodu, aż do centrum pola widzenia. Obiekt przemiesza się tak długo, aż nie zostanie zauważony przez badanego. Prędkość ruchomego bodźca świetlnego jest stała, a jego kierunek określany jest przez godziny zegarowe, na różnych południkach. Poprzez percepcję badanego zapisywaną na wykresie, stworzyć można mapę pola widzenia. Mapa przedstawia linię powstałą na skutek połączenia punktów o tej samej intensywności znajdujących się na różnych południkach (izoptera-linia tworząca dwuwymiarowy obraz współśrodkowych okręgów o tej samej wartości i coraz to mniejszej wielkości).

Perymetria kinetyczna wykonywana jest za pomocą perymetru Goldmanna lub metodą konfrontacyjną. Metoda konfrontacyjna, nie jest jednak uznawana za szczególnie dokładną, ponieważ opiera się ona jedynie na interakcji osoby badającej z pacjentem. Oko pacjenta zasłaniane jest zasłonką, osoba badająca z odległości jednego metra wskazuje dłoń i przemieszcza ją zarówno w obrębie pola widzenia jak i poza nim. Pacjent proszony jest o sygnalizowanie momentu, w którym dokładnie widzi dłoń w swoim polu widzenia. Badanie wykonywane jest na pojedynczo (na każde oko osobno).

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA POLA WIDZENIA

Pole widzenia, zalecone może zostać u osób, które:

• mają podejrzenie zaburzeń siatkówki,

• mają podejrzenie chorób nerwu wzrokowego,

• mają podejrzenie lub obecnie chorują na jaskrę (jako test diagnostyczny).

PRZEBIEG BADANIA POLA WIDZENIA

Badanie zaleca się przeprowadzić w momencie, gdy oko jestwypoczęte i rozluźnione. Badanie przeprowadzone u pacjentów będących po wielogodzinnej pracy lub nieprzespanej nocy, może być niemiarodajne. Jeżeli pacjent na co dzień użytkuje okulary do bliży, zaleca się zabrać je ze sobą.

Badanie jest w pełni bezinwazyjne i trwa nie dłużej niż 30min. Każde oko badane jest oddzielnie, czas trwania badania na jednym oku to około 10min. Przez wzgląd na konieczność aktywnej pracy pacjenta (sygnalizowanie widoczności bodźca świetlnego), musi być on skupiony i współpracować z osobą przeprowadzającą badanie. Pacjent proszony jest o umieszczenie głowy w wyznaczonym do tego miejscu i nieruchome spoglądanie w określony punkt. W momencie zauważenia intensywnego punktu świetlnego, pacjent musi wcisnąć przycisk na urządzeniu, najszybciej jak to możliwe.

Wyniki badania dostępne są niemal od razu w formie graficznych map. Określone na wydruku kolory szarości mają przypisane znaczenie:

• kolor czarny- ubytki bezwzględne,

• kolory od białego do czarnego mają przypisaną określoną wartość (w decybelach), im wartość wyższa, tym stopień nasilenia ubytków jest mniejszy.

UBYTKI CENTRALNEGO POLA WIDZENIA

Ubytki centralnego pola widzenia powodują niewyraźne widzenie utrudniają prace z bliżą oraz wykonywanie codziennych czynności. Najczęstszymi przyczynami występowania ubytków centralnych są choroby występujące w obszarze pola widzenia. Schorzenia mogące powodować zwiększającą się liczbę ubytków w polu widzenia to m.in.: zwyrodnienie plamki żółtej, cukrzycowy obrzęk plamki,niedokrwienie, otwory w plamce, krótkowzroczność,histoplazmoza, fototoksyczność, negatywny wpływ medykamentów oraz niewłaściwe funkcjonowanie nerwu wzrokowego.

Wymienione schorzenia powodują powstawanie mroczków względnych lub bezwzględnych oraz obniżenie czułości siatkówki w punkcie fiksacji oraz w jego obrębie. Gęstość mroczków ich lokalizacja oraz wielkość mogą być różne. Zmiany mogą występować pojedynczo lub w dużym zagęszczeniu, zazwyczaj posiadają one nieregularne kształty lub przypominają pierścienie otaczające obszar plamki.

Pacjenci posiadający ubytki centralnego lub paracentrlanego pola widzenia najczęściej skarżą się na pojawiające się- czarne nieregularne plamki, wiąże się to z pozasiatkówkową percepcją, w wyniku której mózg stara się uzupełnić braki w polu widzenia używając do tego informacji z brzegów mroczków.

Objawami bezwzględnych ubytków centralnego pola widzenia są:

• problemy w czytaniu (niewyraźne lub zamazane litery, niewyraźne barwy, obniżone poczucie kontrastu a także potrzeba silniejszego oświetlenia),

• problemy w wykonywaniu precyzyjnych czynności domowych, takich jak: szycie, malowanie.

Mimo ubytków centralnego pola widzenia, pacjenci nie mają problemu z poruszaniem się i wykonywaniem codziennych czynności, ponieważ obwodowe pole widzenia zostaje zachowane.

BADANIE CENTRALNEGO POLA WIDZENIA

Przesiewowe badania centralnej części siatkówki, takie jak test Amslera wiążą się z fiksacją plamkową i są niewystarczające do wykrycia niewielkich zmian (mroczków). Również perymetria plamkowa kinetyczna i statyczna polega na statycznej fiksacji plamkowej przez co uniemożliwia dokładne monitorowanie i kontrolowanie ruchów gałek. Niestabilna fiksacja wiąże się natomiast z nadmiernymi ruchami gałek ocznych, w wyniku których pomiar wielkości mroczków jest nieprecyzyjny.

Test Amslera ma postać kwadratu w wymiarach 10x10cm, obraz składa się z białych i czarnych linii dzielący kwadrat na malutkie kwadry o bokach o długości 5 mm. W centrum dużego kwadratu znajduje się punkt, który obserwować powinien pacjent podczas badania. Badanie wykonywane jest pojedynczo na każdym oku (oko niebadane, zakrywane jest zasłonką). Jeśli podczas badania, pacjent zamiast prostych linii, obserwował będzie wyginanie się linii w różne strony- to może świadczyć to o początkach AMD.

OBWODOWE UBYTKI POLA WIDZENIA

Obwodowe ubytki pola widzenia w przeciwieństwie do ubytków centralnych, utrudniają codzienne funkcjonowanie, przemieszczanie się itp. Zaburzenia orientacji mogą być wynikiem schorzeń siatkówkowych lub zaburzeń centralnego układu nerwu wzrokowego.

We wczesnym etapie ubytki widzenia obwodowego są zazwyczaj nieodczuwalne, pierwszymi objawami mogą być:

• wpadanie/wchodzenie na przedmioty,

• trudności w odnalezieniu się w nowym otoczenie, szczególnie przy słabym oświetlaniu.

Określenie lokalizacji ubytku pozwala na zdiagnozowanie miejsca uszkodzenia drogi wzrokowej.

Do najczęstszych ubytków pola widzenia spowodowanych uszkodzeniami drogi wzrokowej należą:

• Ubytek nosowo-górny - spowodowany może być uszkodzeniem skroniowo-dolnym w kwadracie siatkówki danego oka,

• Mroczek łukowaty Bjerruma (mroczki dolnej lub górnej części pola widzenia) – spowodowane mogą być uszkodzeniami we wczesnej lub średniozaawansowanej fazie jaskry,

• Mroczek centralny - spowodowany może być uszodzeniem centralnego nerwu wzrokowego,

• Całkowity ubytek pola widzenia/ mroczek centralny w obwodzie ogniska/ przeciwstronny ubytek górno-skroniowy - spowodowany może być, uszkodzeniem nerwu II po stronie ubytku, uciskiem przedniego kąta krzyżowania,

• Niedowidzenie połowiczne dwuskroniowe:

a) ubytki dwuskroniowe górne rozszerzające się w kierunku dolnym- spowodowane mogą być uciskiem części środkowej skrzyżowania od dołu (wywołane np. wzrostem gruczolaka),

b) ubytki dwuskroniowe dołem rozszerzające się ku górze- spowodowane mogą być uciskiem części środkowej skrzyżowania od góry (wywołane np. uciskiem czaczkogardlaka),

• Częściowe niedowidzenie jednoimienne - spowodowane może być uciskiem pasma wzrokowego lewego,

• Niezgodne niedowidzenie, połowiczne jednoimienne (przeciwstronnie do uszkodzenia) - spowodowane może być uciskiem na pasmo wzrokowe,

• Niedowidzenie jednoimienne (przeciwstronnie do uszkodzenia w górnych kwadratach) - może być skutkiem uszkodzenia wzrokowej części promienistości skroniowej,

• Uszkodzenie jednoimienne (przeciwstronnie do uszkodzenia dolnych kwadratów) - spowodowane może być uszkodzeniem wzrokowej części przedniociemieniowej (przyśrodkowej) promienistości,

• Całkowite niedowidzenie (jednoimienne połowiczne przeciwne do uszkodzenia) - spowodowane może być uszkodzeniem wzrokowej głównej promienistości (w płacie ciemieniowym),

• Niedowidzenie jednoimienne (przeciwne do uszkodzenia z zaoszczędzeniem plamki) - spowodowane może być uszkodzeniem przedniej kory wzrokowej,

• Symetryczne mroczki (centralne jednoimienne, połowiczne, przeciwstronne do uszkodzenia) - spowodowane może być uszkodzeniem bieguna kory wzrokowej,

• Niedowidzenie jednoimienne (połowiczne, przeciwstronne do uszkodzenia z zaoszczędzeniem plamki i sierpu skroniowego) - spowodowane może być uszkodzeniem w obrębie środkowej szczeliny ostrogowej,

• Ubytek przeciwstronnego sierpu skroniowego - spowodowany może być uszkodzeniem części przedniej bieguna szczeliny ostrogowej.

Badanie ubytków pola widzenia, powinno odbywać się regularnie w celu kontrolowania i potwierdzenia zachodzących zmian. Analizie poddawane powinny być nie tylko parametry wynikające z badania ubytków, ale również dodatkowe informacje na temat pacjenta, jak: stan ogólny/kliniczny, ostrość widzenia do dali i bliży, ocena tarczy nerwu wzrokowego.