Gradówka to powszechna dolegliwość, z którą może spotkać się praktycznie każdy. Choć zazwyczaj nie stanowi poważnego zagrożenia dla zdrowia, potrafi być dokuczliwa i wpływać negatywnie na komfort widzenia. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej temu schorzeniu – poznamy jego przyczyny, objawy oraz dostępne metody leczenia. Niezależnie od tego, czy już masz gradówkę, czy chcesz jej zapobiec, znajdziesz tu praktyczne informacje pomocne w dbaniu o zdrowie oczu.

Czym jest gradówka?

Gradówka to niewielki, twardy guzek powstający w wyniku przewlekłego zapalenia. Zazwyczaj objawia się jako zaczerwienione, wyczuwalne zgrubienie na powiece. Powstaje na skutek zatkania ujść gruczołów tarczkowych, znajdujących się wewnątrz powieki – najczęściej górnej, choć może wystąpić także na dolnej.

Schorzenie to może pojawić się u osób w różnym wieku. Często dotyczy jednego oka, ale przy braku odpowiedniej higieny możliwe jest wystąpienie zmian także na drugim oku. Ze względu na swój bakteryjny charakter gradówka może być zakaźna i przenosić się z jednej osoby na drugą.

Przyczyny powstawania gradówki

Aby skutecznie zapobiegać gradówce, warto zrozumieć, co sprzyja jej rozwojowi.

Oto najczęstsze przyczyny:

• Zablokowanie gruczołów Meiboma – to najczęstszy czynnik. Gruczoły te produkują tłustą substancję, która nawilża powierzchnię oka. Ich zatkanie prowadzi do nagromadzenia wydzieliny i stanu zapalnego.

• Infekcje bakteryjne – szczególnie infekcje gronkowcowe, które mogą doprowadzić do niedrożności gruczołów.

• Zaburzenia hormonalne – wahania hormonalne, np. w okresie dojrzewania lub menopauzy, mogą wpływać na funkcjonowanie gruczołów łojowych i sprzyjać powstawaniu gradówek.

• Problemy dermatologiczne – choroby takie jak trądzik różowaty czy łojotokowe zapalenie skóry mogą zwiększać ryzyko rozwoju zmian na powiekach.

• Zła higiena okolic oczu – niewłaściwe usuwanie makijażu czy dotykanie oczu brudnymi dłońmi może sprzyjać przedostawaniu się bakterii i zanieczyszczeń.

• Noszenie soczewek kontaktowych – zwłaszcza jeśli nie są prawidłowo pielęgnowane lub noszone zbyt długo.

• Przewlekły stres i zmęczenie – mogą osłabiać odporność organizmu, ułatwiając rozwój infekcji.

• Niedobory witamin – zwłaszcza witaminy A i E, które wspierają zdrowie skóry i błon śluzowych.

Rodzaje gradówki

Gradówki dzielą się na dwa podstawowe typy, które różnią się lokalizacją oraz objawami. Rozpoznanie właściwego rodzaju jest istotne dla wdrożenia skutecznego leczenia:

Gradówka zewnętrzna (jęczmień zewnętrzny, hordeolum externum)

Ten typ zmiany pojawia się na zewnętrznym brzegu powieki i zwykle wynika z zablokowania gruczołów Zeissa lub Molla. Zmiana jest zazwyczaj wyraźnie widoczna i może powodować ból oraz zaczerwienienie skóry wokół. Zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni do tygodnia, choć w niektórych przypadkach może być konieczna interwencja lekarska.

Gradówka wewnętrzna (Hordeolum internum)

Ten typ gradówki lokalizuje się po wewnętrznej stronie powieki i zazwyczaj wiąże się z poważniejszym przebiegiem niż gradówka zewnętrzna. Rozwija się wskutek zatkania gruczołów Meiboma, które odpowiadają za produkcję lipidów chroniących powierzchnię oka. Ze względu na swoje położenie gradówka wewnętrzna może być trudna do zauważenia, jednak często wywołuje znaczny dyskomfort, w tym uczucie obecności ciała obcego w oku. Leczenie tej postaci jest zwykle dłuższe i może wymagać bardziej intensywnej terapii.

Obie formy gradówki, jeśli nie są odpowiednio leczone, mogą przekształcić się w chalazion – przewlekłą, twardą i niebolesną zmianę, która czasami wymaga chirurgicznego usunięcia.

Objawy gradówki – jak ją rozpoznać?

Wczesne wykrycie gradówki ma istotne znaczenie, ponieważ umożliwia szybsze leczenie i ogranicza ryzyko powikłań. Do charakterystycznych symptomów gradówki należą:

• Obecność twardego, zaokrąglonego guzka na powiece – może osiągać od kilku milimetrów do nawet centymetra.

• Zaczerwienienie i podwyższona temperatura skóry powieki w okolicy zmiany.

• Obrzęk powieki utrudniający otwieranie oka.

• Wrażenie ciężkości powieki oraz łagodny dyskomfort, zwłaszcza podczas mrugania.

• Zwiększone łzawienie i światłowstręt.

• Uczucie jakby coś znajdowało się w oku – szczególnie często w przypadku gradówki wewnętrznej.

• Sporadycznie: niewielkie zaburzenia widzenia, jeśli zmiana osiągnie duże rozmiary.

  
  

Objawy te mogą być mylone z innymi chorobami okulistycznymi, takimi jak jęczmień. Dlatego zaleca się konsultację z lekarzem okulistą w razie wątpliwości.

Jak rozpoznać gradówkę – diagnostyka

Rozpoznanie gradówki zazwyczaj nie wymaga specjalistycznych badań. Wystarczy wizyta u okulisty, który na podstawie wywiadu i badania oka – często z użyciem lampy szczelinowej – określi charakter zmiany. W razie potrzeby lekarz może delikatnie odwrócić powiekę w celu obejrzenia jej wnętrza lub wykonać testy diagnostyczne, np. na suchość oka.

Leczenie gradówki

Metody domowe

Na początkowym etapie choroby pomocne są ciepłe kompresy stosowane 3–4 razy dziennie po 10–15 minut. Ciepło rozrzedza zalegającą wydzielinę i ułatwia jej odpływ. Po kompresie warto delikatnie masować powiekę, zachowując przy tym higienę rąk. Pomocne może być także przemywanie powiek specjalnymi preparatami do pielęgnacji powiek.

Niektóre osoby stosują napary z rumianku lub zielonej herbaty, które mają właściwości przeciwzapalne – jednak mogą to byś substancje uczulające - przed ich użyciem warto skonsultować się z lekarzem.

Zadbaj o zdrowie swoich oczu – dowiedz się więcej na naszym blogu

Leczenie farmakologiczne i chirurgiczne

Jeśli stan zapalny nie ustępuje mimo leczenia domowego, okulista może zalecić krople lub maści z antybiotykami, a w niektórych przypadkach także leki steroidowe. Pacjenci z nawrotami mogą potrzebować dłuższej terapii doustnymi antybiotykami, np. doksycykliną.

W przypadku przewlekłych lub dużych gradówek stosuje się chirurgiczne usunięcie – prosty zabieg przeprowadzany w znieczuleniu miejscowym.

Dowiedz się, czy potrzebujesz zabiegu chirurgicznego – wizyta okulistyczna Kraków

Ile trwa leczenie gradówki?

Gradówka zwykle ustępuje w ciągu 2–3 tygodni. Wczesna interwencja (ciepłe kompresy, higiena) przyspiesza gojenie. Zmiany większe lub przekształcone w chalazion mogą utrzymywać się nawet kilka miesięcy i wymagają interwencji specjalisty.

Czy można wychodzić z gradówką na dwór?

Tak, jednak należy chronić oko – np. zakładając okulary przeciwsłoneczne. Unikaj przebywania w miejscach o dużym zapyleniu oraz intensywnej aktywności fizycznej. Zabierz ze sobą zalecone leki i stosuj je zgodnie z zaleceniami.

Jak zapobiegać nawrotom gradówki?

Aby ograniczyć ryzyko powstawania gradówek, warto:

• Codziennie dbać o higienę powiek – przemywać je ciepłą wodą lub specjalistycznymi preparatami.

• Unikać pocierania oczu brudnymi rękami.

• Stosować profilaktyczne ciepłe kompresy, zwłaszcza przy skłonności do nawrotów.

• Wymieniać regularnie kosmetyki do oczu.

• Przestrzegać zasad noszenia soczewek kontaktowych.

• Wspierać zdrowie oczu dietą bogatą w witaminy A, E i kwasy omega-3.

• Ograniczyć czas przed ekranami i dbać o odpowiednie nawilżenie oczu.

• Leczyć choroby skóry mogące sprzyjać nawrotom (np. trądzik różowaty).

• Unikać nadmiernego stresu i zadbać o regenerujący sen.

Bibliografia:

1. American Academy of Ophthalmology. (2023). Chalazion and stye (hordeolum). Retrieved from https://www.aao.org

2. Lemp, M. A., & Nichols, K. K. (2009). Blepharitis in the United States 2009: A survey-based perspective on prevalence and treatment. The Ocular Surface, 7(2), 1-14. https://doi.org/10.1016/S1542-0124(12)70119-6

3. Dougherty, J. M., & McCulley, J. P. (1984). Bacterial lipases and chronic blepharitis. Investigative Ophthalmology & Visual Science, 25(4), 464–467.

4. Szczotka-Flynn, L. B., & Pearlman, E. (2008). Risk factors for microbial keratitis. Contact Lens & Anterior Eye, 31(2), 70–80. https://doi.org/10.1016/j.clae.2007.12.002

5. Zieliński, K., & Nowak, J. (2019). Choroby powiek i aparatu ochronnego oka. W: A. Zajączkowska, Okulistyka praktyczna (s. 125–135). Warszawa: PZWL.